Leta ya Belarus irashinjwa gushimuta indege igamije gufata umunyamakuru w’impirimbanyi utavuga rumwe nayo

Ibihugu byo mu burengerazuba bw’isi biri kwamagana igikorwa cyo kuyobya indege cyabaye kuri iki cyumweru kugira ngo abategetsi bafate impirimbanyi yo muri Belarus. Umukuru w’Ubumwe bw’Uburayi yise icyo gikorwa “gushimuta” naho ibiro by’ububanyi n’amahanga bya Amerika bivuga ko ari “igikorwa kibabaje”.

Belarus yatumye indege, yari igiye muri Lithuania, igwa mu murwa mukuru wayo Minsk nyuma yo kuyimenyesha ko hari igisasu cyatezwe muri iyo ndege. Indege igeze i Minsk bahise bata muri yombi umunyamakuru akaba n’impirimbanyi Roman Protasevich.

Uyu mugabo w’imyaka 26 yari mu ndege ya Ryanair yari ivuye i Athens igana i Vilnius muri Lithuania igihe Belarus yohereje indege ya gisirikare gukatisha Ryanair ngo ijye i Minsk.

Ikinyamakuru cya leta muri Belarus kivuga ko Perezida Alexander Lukashenko ubwe ari we watanze iryo tegeko kubera kuburirwa ko hari igisasu, ariko basanze ari ibinyoma. Iyi ndege yaje gukomeza igera aho yari igiye icyerereweho amasaha arindwi.

Kuva yatsinda amatora atavugwaho rumwe mu kwezi kwa munani 2020, Lukashenko w’imyaka 66 uyobora iki gihugu kuva mu 1994, ahonyora amajwi yose atavuga rumwe nawe. Benshi muri abo barafunzwe abandi barahunga.

Abategetsi bari kuvuga iki?

Iki gikorwa cyamaganwe cyane mu muryango w’Ubumwe bw’Uburayi(EU), ibihugu bisaba ko Protasevich arekurwa ako kanya kandi hagakorwa iperereza. Gitanas Nauseda, perezida wa Lithuania, yasabye EU gufata ibindi bihano kuri Belarus mu nama ihuza abakuriye EU uyu munsi kuwa mbere.

Yabwiye BBC dukesha iyi nkuru ko ingingo nk’iyo “yagira kinini ihindura ku myifatire y’ubutegetsi bwa Belarus”.

Itsinda ry’abategetsi ba Belarus, barimo na Perezida Lukashenko, basanzwe bari ku bihano bya EU birimo kubuzwa kugenda no gufatira imitungo yabo, bafatiwe kubera gukandamiza abatavuga rumwe nabo.

Ursula von der Leyen, ukuriye komisiyo ya EU yavuze ko ibyabaye ari “igikorwa kibabaje kandi kidakurikije amategeko…kizagira ingaruka.

Minisitiri w’intebe wa Pologne Mateusz Morawiecki yabyise “Igikorwa cyititezwe cy’iterabwoba”.
Antony Blinken ushinzwe ububanyi n’amahanga bwa Amerika yavuze ko ari “igikorwa kibabaje” kandi ko ubutegetsi bwa Perezida Joe Biden “buri gufatanya n’ibindi bihugu ku ntambwe zikurikiraho”.

Bob Menendez, umusenateri wa Amerika na bagenzi be bo mu nteko y’Uburayi mu itangazo basohoye bavuze ko ari “igikorwa cyo gushimuta” banasaba ihagarikwa ry’ingendo zose z’indege hejuru ya Belarus.

Indege yayobejwe ite?

Iyi ndege yakase igana iburasirazuba ijya Minsk mbere gato y’uko igera mu kirere cya Lituhania. Ubugereki na Lithuania bivuga ko yari itwaye abantu 171.

Mu itangazo, Ryanair ivuga ko abayitwaye “babwiwe n’abashinzwe ikirere muri Belarus ko hari ikibazo cy’umutekano mu ndege, bategekwa kujya ku kibuga cy’indege kiri hafi, Minsk”.

Ishusho y’urugendo, iboneka no ku rubuga Flightradar24, yerekana ko indege yari igeze hafi y’aho yari igiye i Vilnius kurusha i Minsk.

Ryanair ivuga ko igenzura i Minsk ntakintu ryabonye, ariko ntacyo ivuga kuri Bwana Protasevich. Indege yarakomeje igwa i Vilnius ahagana saa 21:30 z’ijoro ku isaha yaho.

Bamwe mu bagenzi bavuga ko babonye Protasevich agize ubwoba ubwo ibi byabaga. Monika Simkiene yabwiye ibiro ntaramakuru AFP ati: “Yahise abwira abantu ko aha ashobora guhanishwa igihano cy’urupfu”.

Roman Protasevich, aha ni mu 2017 ubwo yafashwe n’abapolisi abuzwa gutara inkuru y’abigaragambya, ku cyumweru yatawe muri yombi indege yari arimo imaze kugwa i Minsk.

Undi mugenzi yabwiye ibiro ntaramakuru Reuters ko babwiwe ko indege ikase Protasevich yafunguye ahajya ibikapu by’abagenzi agafata laptop na telephone bye akabiha uwo bari kumwe w’umugore. Uwo mugore nawe ntiyongeye kwemererwa gusubira mu ndege nk’uko perezida wa Lithuania abivuga.

Roman Protasevich yahoze ari umwanditsi mukuru w’ikinyamakuru Nexta. Yavuye muri Belarus mu 2019 ariko akurikirana amatora yo mu 2020 nyuma yayo yashinjwe iterabwoba no kugumura rubanda.
Nexta yafashije cyane uruhande rutavuga rumwe n’ubutegetsi mu matora Lukashenko yatsinze ariko yabonwe cyane nk’ayabayemo uburiganya.

Abategetsi b’ibihugu by’iburengerazuba bari bashyigikiye Svetlana Tikhanovskaya, ukuriye abatavuga rumwe n’ubutegetsi wavugaga ko yatsinze amatora mbere y’uko biba ngombwa ko ahunga akajya muri Lithuania.

Umwaka ushize, abantu ibihumbi za mirongo bamaze amezi mu mihanda ya Minsk bigaragambya, barakajwe no gutangaza intsinzi ya Lukashenko. Polisi yavuzweho urugomo kuri bo, uyu mwaka gusa habarwa abarenga 2,700 bakurikiranwe.

Munyaneza Theogene / intyoza.com

Umwanditsi

Learn More →